Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek op komst: een nieuw juridisch fundament voor de bouwsector?
De recente inwerkingtreding van het nieuwe Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek inzake buitencontractuele aansprakelijkheid is nog maar nauwelijks verteerd, of de volgende hervorming staat al voor de deur. De wetgever zet de modernisering van ons Napoleontisch geïnspireerd Belgische Burgerlijk Wetboek onverminderd voort, en richt nu de aandacht op Boek 7, dat de bijzondere contracten zal reguleren.
In lijn met deze evolutie werd op 16 april 2024 een wetsvoorstel ingediend tot invoeging van Boek 7, dat betrekking heeft op de bijzondere contracten. Na een consultatieronde werd op 20 februari 2025 een nieuw voorstel neergelegd. Dit ontwerp hervormt de specifieke regels van het oude Burgerlijk Wetboek omtrent een aantal klassieke contracten, zoals koop, huur, aanneming van werk, lastgeving, bewaargeving en dading, evenals bruikleen en bepaalde kanscontracten.
De hervorming is ingegeven door de recente vernieuwing van het verbintenissenrecht (Boek 5), en wil de regels voor bijzondere contracten daarmee in overeenstemming brengen. Het ontwerp houdt daarbij rekening met actuele evoluties in rechtspraak en rechtsleer. Hoewel de ontwerptekst modern en vernieuwend is, beoogt zij geen radicale breuk met het bestaande recht. De hervorming is eerder technisch en harmoniserend van aard en streeft vooral naar een vereenvoudiging.
In dit artikel werpen we een eerste beperkte blik op (de toelichting van) het wetsvoorstel van 20 februari 2025, met bijzondere aandacht voor de impact op de bouwsector. Hierbij staan wij stil bij enkele fundamentele principes die vandaag alom gekend zijn binnen de bouwsector en die nu worden gecodificeerd.
De wetgever laat het verouderde begrip “huur van werk” achter zich en introduceert het ruimere concept van het “dienstencontract” als nieuw juridisch kader voor uiteenlopende vormen van dienstverlening, waaronder de aanneming van werk. Dit wordt voortaan het fundament van de aannemingsovereenkomst.
Een belangrijke “vernieuwing” in Boek 7 is de expliciete erkenning van een wederzijdse samenwerkingsverbintenis tussen opdrachtgever en aannemer tijdens de uitvoering van een dienstencontract. Deze verplichting, die eerder impliciet bestond, wordt nu uitdrukkelijk gecodificeerd. Beide partijen moeten actief samenwerken en communiceren om de opdracht goed uit te voeren. De opdrachtgever moet de nodige instructies geven, terwijl de aannemer deze moet opvolgen, tenzij de instructies onredelijk of onhaalbaar zijn. In dat geval kan de aannemer weigeren, maar moet hij een uitdrukkelijk voorbehoud maken. De wetgever verduidelijkt wat wordt verstaan onder "onaangepaste" en "manifest onredelijke" instructies, en legt een waarschuwingsplicht op aan de aannemer, wat de samenwerking verder versterkt.
Voorts wordt de aansprakelijkheid van de aannemer voor conformiteitsgebreken in Boek 7 voortaan uitdrukkelijk en duidelijk vastgelegd. In plaats van een garantietermijn, zoals bij koop, wordt gekozen voor een conformiteitstermijn die begint bij de aanvaarding van de werken, niet bij de levering. Dit sluit aan bij de praktijk in dienstencontracten, waar de opdrachtgever in geval van ernstige gebreken de levering kan weigeren of onder voorbehoud kan aanvaarden. De aannemer is pas aansprakelijk voor gebreken die ontstaan door een toerekenbare tekortkoming in de uitvoering van de opdracht. Het voorgestelde artikel brengt geen nieuw recht, maar bevestigt het bestaande regime van de tienjarige termijn voor gebreken die na de aanvaarding van de opdracht optreden, wat de rechtszekerheid voor beide partijen bevordert.
Daarnaast introduceert het wetsvoorstel een kennisgevingstermijn voor conformiteitsgebreken, die de opdrachtgever verplicht om de aannemer op de hoogte te brengen van gebreken binnen een redelijke termijn na ontdekking. Dit geldt voor zowel zichtbare als verborgen gebreken. Voor zichtbare gebreken blijft de regeling vrijwel gelijk aan het bestaande recht, maar voor verborgen gebreken wijkt het wetsvoorstel af van de huidige rechtspraak door enkel de kennisgeving te vereisen, zonder dat de opdrachtgever onmiddellijk een rechtsvordering hoeft in te stellen. Dit voorkomt dat opdrachtgevers onterecht hun rechten verliezen door de onwetendheid over de noodzaak om snel juridische stappen te moeten ondernemen. Na een geldige kennisgeving beschikt de opdrachtgever over een bepaalde termijn van twee jaar om een vordering in rechte in te stellen. Deze tweejarige termijn wordt bovendien geschorst wanneer er voldoende ernstige onderhandelingen tussen partijen worden gevoerd of gedurende een (buiten)gerechtelijke expertise.
Een andere belangrijke vernieuwing in het voorgestelde Boek 7 is de codificatie van de theorie van de “ongekende omstandigheden”. Deze theorie vormt een uitzondering op het klassieke principe dat een aannemer geen prijsverhoging kan eisen bij meerwerk of verhoogde kosten. Wanneer onvoorziene moeilijkheden die reeds bij het sluiten van het contract bestonden, de uitvoering buitensporig bezwarend maken, kan de aannemer een prijsaanpassing of beëindiging van het contract vorderen. Het wetsvoorstel benadrukt de noodzaak van minnelijke onderhandelingen voordat gerechtelijke stappen worden gezet, wat de mogelijkheid biedt voor een flexibele en transparante oplossing tussen partijen.
Voor het overige codificeert de praktijk van de dubbele oplevering, zoals eerder verplicht werd gesteld in de Woningbouwwet. Daarnaast wordt de theorie van stabiliteitsbedreigende conformiteitsgebreken, die voorheen verspreid was over de artikelen 1792 en 2270 van het (oud) Burgerlijk Wetboek, nu samengebracht in één artikel.
Het is nog onzeker wanneer dit voorstel definitief wet wordt en of er aanvullende wijzigingen volgen. Ook de inwerkingtreding van Boek 7 blijft voorlopig onduidelijk. Het is dan ook essentieel de ontwikkelingen goed in de gaten te houden, zodat contracten tijdig kunnen worden aangepast in functie van de nieuwe wetgeving.
Ruben VANDENRIJN
Adlex Advocaten
Onze ervaring, uw vertrouwen - Advocaten en bemiddelaars Genk en Bree
